EPİCTETUS KİM?

Kölelikten Bilgeliğe: Epiktetos'un İlham Veren Hayatı

Antik çağın en etkili Stoacı filozoflarından biri olan Epiktetos (yaklaşık M.S. 55 – M.S. 135), kölelikten evrensel bir bilgelik öğretisine ulaşan eşsiz bir hayat hikayesine sahiptir. Onun felsefesi, hayatın zorlukları karşısında iç huzuru bulma ve kontrol edemediğimiz dış olaylara karşı doğru bir tavır geliştirme üzerine odaklanır. Epiktetos'un yaşamı ve öğretileri, günümüzde bile milyonlarca insana ilham vermeye devam etmektedir.

Doğumu ve Kölelik Yılları: Hierapolis'ten Roma'ya

Epiktetos, günümüz Türkiye'sinin Pamukkale yakınlarındaki Hierapolis şehrinde köle olarak dünyaya geldi. Gerçek adı bilinmemektedir; "Epiktetos" kelimesi Yunancada "edinilmiş" veya "kazanılmış" anlamına gelir ve kölelik statüsüne bir göndermedir. Gençliğini Roma'da, İmparator Nero'nun sekreteri ve zengin bir azatlı olan Epaphroditus'un kölesi olarak geçirdi. Bu durum, onun hem düşük bir sosyal statüye sahip olmasını hem de imparatorluk çevresine yakınlaşmasını sağladı.

Epiktetos, köle olmasına rağmen felsefeye büyük bir tutku besledi ve efendisinin izniyle ünlü Stoacı filozof Musonius Rufus'tan dersler aldı. Bu eğitim, onun entelektüel gelişimine önemli katkı sağladı ve sosyal statüsünü yükseltti. Fiziksel bir engeli olduğu bilinmektedir; bazı kaynaklar efendisi tarafından bacağının kasten kırıldığını öne sürerken, diğerleri sakatlığının çocukluğundan geldiğini belirtir.

Özgürlüğüne Kavuşma ve Felsefe Okulu

İmparator Nero'nun M.S. 68'deki ölümünden sonra Epiktetos özgürlüğüne kavuştu ve Roma'da felsefe dersleri vermeye başladı. Ancak İmparator Domitian'ın M.S. 93 civarında tüm filozofları Roma'dan sürgün etmesiyle Epiktetos da bu kervana katıldı. Roma'dan ayrılarak günümüz Yunanistan'ındaki Nicopolis şehrine yerleşti ve burada kendi felsefe okulunu kurdu.

Epiktetos, hayatının geri kalanını Nicopolis'te geçirdi ve dersler vererek Stoacı felsefeyi yaydı. Öğrencileri arasında, daha sonra onun öğretilerini yazıya dökecek olan tarihçi Arrian da bulunuyordu. Epiktetos'un kendi yazdığı hiçbir eser günümüze ulaşmamıştır; onun felsefesi, Arrian'ın "Dersler" (Discourses) ve "El Kitabı" (Enchiridion) adlı eserleri aracılığıyla sonraki nesillere aktarılmıştır.

Basit Bir Yaşam ve Sonsuz Etki

Epiktetos, sade bir hayat yaşadı ve maddi varlıklara değer vermedi. Uzun süre yalnız yaşadıktan sonra, yaşlılık döneminde bir arkadaşının çocuğunu evlat edinerek, bir kadın yardımıyla büyüttüğü söylenir. Evli olup olmadığı net değildir. Yaklaşık M.S. 135 yılında vefat etti.

Epiktetos'un felsefesi, özellikle etik üzerine yoğunlaşmıştır. Kontrol edebileceğimiz ve kontrol edemeyeceğimiz şeyleri ayırt etmenin önemini vurgulamış, bireyin sadece kendi iradesini ve tepkilerini kontrol edebileceğini öğretmiştir. Bu derin kavrayış, sonraki yüzyıllarda hem Hristiyan düşünürleri hem de Aydınlanma dönemi filozofları üzerinde büyük etki yaratmıştır. Marcus Aurelius gibi Roma İmparatorları bile onun öğretilerinden ilham almıştır. Epiktetos'un kölelikten evrensel bir düşünür olma yolculuğu, azmin, bilgeliğin ve içsel özgürlüğün en çarpıcı örneklerinden biridir.

EPİCTETUS Benimde ilham aldığım ve seninde ilham alabileceğine inanıyorum...